შეგროვებული დიალექტები

ქიზიყური

დანდობილა-      უცებ, მოულოდნელად

ქეთლი-     ჩაიდანი

გამაიტა      -გამოიტანე

შაიტა-        შეიტანე

აპალთია    - ლამის

გო     -გოგო

ჯო    -ბიჭო

ემაგრე -     მასე

ტრაყუნი    - კვეხნა, ტრაბახი

ტატრაყუნა -       შიშველი

ბაჩაგანა     -დაბალი

მუტრუკი- ჩოჩორი

ქარაშოტი- ძლიერი ქარი

დააწინწილა -     ნაწილ-ნაწილ დაყო

აძაგებული -       უვარგისი, გაფუჭებული

კოპაჭი-      კოპი

აკრაკი -     სულელი

მომყირჭდა -       მომწყინდა

ვუტურტურებ -  ვუტრიალებ

დაჩმეხილი-       კოჭლი

ჩლახუნი   - კოჭლობით სიარული

ხალხა-       კაკლის საბერტყი ჯოხი

აჯამი-        სულელი

ხარიხა-      საკიდი

ჯაგანი-      თოკზე ასხმული ყურძნის მტევნები

აჯაგვნა-     ასხმა

სარცხი-     ქვევრის გასარეცხი ერთგვარი  ჯოხი

ტროყე-      მსუქანი

გამოჩხიბული - გაჩხიკული          გამხდარი

მოხიჟავება-        თავის მოყრა, მოგროვება

ჩოლფოტი-         მოუხერხებელი

კაკანი-       სიცილი

გაფხრეწვა-         გახევა

ციმფია-     მსუნაგი, გაუმაძღარი
უნდილი - უხეირო,უფხო ადამიანი
მათლაფა - ღრმა ჯამი
ბროწოლი - ბროწეული
ყარფუზი - საზამთრო
კუიპალო - პატარა
საჩეხი - სახლში შესავლელი ნახევრადღია ადგილი
ლაჯი - ბარძაყი

ღრანჭი - ყბა
შუბლგამოკუთხული - შუბლშეკრული
ღრეჯვა - უშნო სიცილი
დაჯავრება - მიბაძვა
ტლაპო - თხელი თალახი
დახელთილი - კუტი, საპყარი
ამოკრული ლაპარაკი - აბდაუბდა საუბარი
ფინთი - ცუდი
ჭიჭლა - პატარა სურა
რეერთი - რამდენი
ჩრიხვი - ვარია
იყვის - იყო ხოლმე
გაკრეჭილი - შეჭრილი
ფათირი - თხელი ლავაში

რადგან ქიზიყური დიალექტი უფრო მეტად არის გავრცელებული, კუთხური მეტყველების ნიმუშები და განმარტებებიც უფრო  მეტად მოვიპოვეთ

დიალექტები	განმარტებები	კონტექსტი
1.      ათაბაბა	მამა-პაპა	ათაბაბადან  მოგვდგამს...
2.      აჩლაჩუნა	ულამაზოდ  ჩაცმული	ეს  რაღა  აჩლაჩუნა  დადის...
3.      ატებატე(აკებაკე)	უთავბოლოდ  მოლაპარაკე	რა  ატებატედა  &ლაპარაკობ...
4.      აყლარწული	უშნოდ  მაღალი	ეს  რატოიგრე  აყლარწულა...
5.      ამელვა	დაწვის  შედეგად    საჭმლის  ცუდი  გემო	საჭმელი  ემემელა...(ე.ი.  დამეწვა.)
6.      ამოპრასა	გამოლანძღა	ერთი  იცოდე,  როგო  ამომპრასა.
7.      აპალთია	ლამის,  კინაღამ	აპალთია  გამაგიჟა,  რა..
8.      არხში	როგორც  იქნა	არხში  გავაგებინე...
9.      აუჩოლავა	გაანიავა	ზაფხულშივე  აუჩოლავა  ხელი  და  აღარ  და&რჩა  არაფერი...
10.  აფშრუკა	აურია,  აზილა	წიწილებითვინ  აფშრუკა...
11.  აყაჭებული	გაფუჭებული,  ამჟავებული	არაფრად  აღარ  ვარგა,  უკვე  აყაჭდა.
12.  აძაძა	აბლაბუდასავით  თხელი	ჩემმა  გოგომ  ერთი  აძაძა  კაბა  იყიდა.
13.  ბალბის  მოხარშვა	საკადრისი  მიუზღო	ბალბა  ვერ  მოუხარშა?  ეგრე  უნდა  მაგა&.
14.  ბიბილა	ყვავილი	ბავშვის  ენაზე
15.  ბიჭაჭუა (ქალაბიჭა)	გოგო,  რომელიც  ბიჭივით  იქცევა	ეს  კიდე  ნამდვილი  ბიჭაჭუაა...
16.  ბორჯი	ფესვი	კარგა  გაიდგა  ბორჯი...
17.  ბოცოცა (თითები)	მსუქანი	ბოცოცა  თითები  აქ(ვს)...
18.  ბრაციბრუცი	უხეირო  სიარული	დააბრაციბრუცეებს  აქა-იქა...
19.  ბროწოლი	ბროწეული
20.  იბრიქება	იჭიმება	რას  იბრიქება  ნეტა?
21.  ბუინა	ბევრი	ბუინა  დაუდის(ფრინველზე  იტყვიან)
22.  ბუნჩულა	მორჩილი	ბუნჩულა  ბიჭია....
23.  გაიბუსკნა	გამოძღა	კარგა  გაიბუსკნა...
24.  ბუტაყა	სახემსუქანი	ბუტაყა  ვინმეა...
25.  ბუტრაობა	თავდაყირა  კოტრიალი	რასა  ბუტრაობს...
26.  ბრუციანი	თვალის  ჩინი  აკლია	რა  ბრუციანი  ხარ,  ვერა  &ხედამ?
27.  ბუწუწი	თმის ღერი	გაგაცლი  მაგ  ბუწუწებ...
28.  ბღანძალაობს	ძიძგილაობს,  ჭიდაობს	მთელი  დღე  ბღანძალაობენ...
29.  ბღუნაობა	ბუქსაობა	მთელი  დღე  აბღუნავებს  ამ  მანქანას.
30.  გაწლურტული	ძალიან  გამხდარი	ეს  რატოიგრე  აყლარწულა...
31.  გაასრებულია	გაბრაზებულია	სუ  ეგრე  გაასრებულია...
32.  გამბულია	გაბმულია
33.  გაიბოტა	გაჯიუტდა, გაკერპდა	გაიბოტა,  როგორც  იცის  ხოლმე.
34.  გაიბრა&ტნენ	გაწყდნენ (წიწილები)	სუ  გემებრა&ტნენ,  რაც  დავზარდე.
35.  გადალაკლაკებულია	დასუსტებულია	რატოიგრე  გადალაკლაკებულა  ეს  კიდე...
36.  ფოდოშა	ჭუჭყიანი , უსუფთაო	ძაან  ფოდოშა  ქალია...
37.  გაჯეჯილდა	თავს  გავიდა	ძაან  გაჯეჯილდა  ეს  ამ  ბოლო  დროს...
38.  გაბრინჯულია	ძალიან  მთვრალი	კარგა  გაბრინჯულა...
39.  ბლენა	ბნელა
40.  ქლივარი	ქლიავი
41. საინტერისო	საინტერესო
42.  იმითვინ	იმისთვის
43.  გურგული	ალერსი	იგრე  უგურგულებს  ხოლმე  შვილიშვილ...
44.  ტატრაყუნა	შიშველი	ეხლანდელები  ხო  ტატრაყუნები  დადიან.
45.  გაღარცლული	გაძარცვული	გაღარცლული  მაქ  სახლი...
46.  ფახიფუხი	ტრაბახი	ტყუილათა  ფახიფუხობს...
47.  ჯანდაგი	მჭლე	ჯანდაგი  ძროხა  &ყავ...
48.  პაჩი-პაჩი	კოცნა(ბავშვის  ენაზე)
49.  ჯეჯგვა	ცემა	კარგათ  მიჯეჯგვა...

ხევსურული

ნიადე -      ნამდვილად

ძოღანის     - ცოტა ხნის წინ

ბუნაგი -    სამზარეულო ოთახი

უნდ  - უნდა

ერთსხვა    - ერთმანეთს

ულიგმიტო -      უმარილო

ჟიშტი-       მარილიანი

კარტოხა    - კარტოფილი

რა ფერ ხარ? -      როგორა ხარ?

რას ჩაი?     - რას აკეთებ?

კეცეული   - ხაჭაპური

რას დახვალ? -    რას დადიხარ?

არ მისდის-         არ ესმის

ისვრიე       -ისროლე

ქო     -სულ

დამცილდა         -დამავიწყდა

აოდ  -ავად

სხო-  სხვა

არცაღ-       არავის

ახალუხალი-      ახალგაზრდობა

მამგონდა- გამახსენდა

სწორფერი-         თანატოლი

მოხეური

ძაღლმადურად- უპატრონოდ

წვალებული       -ნაწვალები

შკამი          -სკამი

შემცნევა    -შემჩნევა

სასჯო-       სათათბირო

სინი    -სპილენძის ჭურჭელი

სიფრო       -სუფრა

ძალუა-      ბიცოლა

სანანურად -სანანებლად

უბნობ-       ამბობ

ტყრშიალი -ძლიერი ხმა

პირობა-     ნაპირი

ნაწინწკლები      - ნაპერწკლები

ფშაური

მიხლება    - შეხება

მკალი        -კალია

მკვდარ ციცაიანი         - მოჩხუბარნი მიცვალებულებს ულანძღავენ ამ სიტყვით ერთმანეთს

მკლევდება         - იჩაგრება

მლაშობი   - მჟავე ან მლაშე წყალი

მლივი-      პატარა

მოაგელებს -       მოაქროლებს

მოავე -       ავის მოსურნე

მოარგენ ს -         არგუნებს

მოაქვივნებს -     დაარქმევს

მოატლაკუნებს - ქნევით მოაქვს

ჟივის         - ბჟუის

ჟიკჟიკი     -ბრწყინავს

ჟილი         - თხილი

ჟიჟინი       -ჭიკჭიკი

რამანმე-ვინმემ, ვიღაცამ

საძევარი    - მოსაძებნი

საცუცნარი-         სასუსნი

საცინელი- სასაცილო

საჩენი-       გამოსაჩენი

უენპირო    -უენო

უთიმთიმებს      -უთამაშებს

გვერდა      -პატარა ფერდობი

გველა-ქსინა       ეშმაკი, კუდიანი

გზიანი-     გონივრული, გამოსადეგი

გინდადრობთ      - დაჟინებით

გონჯი-      შეუხედავი

აფორთქლებული        -დაღლილი

აფუვლებული-   აფუებული

აუსულდება-      სუნი აუვა

თუშური

კოტორი     -ხაჭაპური

მამოი-        მამიდა

ზალი-        პატარძალი

კარგაი-      ლამაზი

ჯუჰხურაი-         შეუხედავი, უშნო

წიბალო     -ძალიან გამხდარი ადამიანი

მიგულვა       -მიხურვა

აღარა ჩამდის     აღ    -არაფერი მესმის

სვიოდ კი რა ეღ  -  ძალიან მინდოდა

არასი            არსად

მით           იმიტომ

რადავ ?             რატომ ?

გორდილა   მჭადის კვერი

გუგაი               თოჯინა

წუხრინას     წუხელ

ბაშტიკარი    ეზო

მონაი              ცუდი

ჩვათები          ფაჩუჩები

კოტნაი            კატის კნუტი

გამომიდგ  გამომიდგა

სისაკ ?            საით ?

ჩული           ცხენის საკაზმი

ჯარანი           ძაფის საგრეხი

ცხემლები  წინდის ჩხირები

ბებერა           ობობა

მქარვე            თავქარიანი

ოჩხარა           დამხმარედ ხალხის შექუჩება

დულუკა          ძაფის გორგალი

სიბუქაი           მსუბუქი

ჯირკვანა            მიხვეულ-მოხვეული გზა

ბუკაკა                 კოღო

ცუტუნაი                   პატარა

მეტაა ავად ჰხარი?          -ძალიან ცუდადა ხარ?

მოჰხელვა- პოვნა

სი წახ?       სად მიდიხარ?

ძოღანის -  იმ დღეს

გონთ ვარი -        კარგად ვარ

რაა გვეჰხარ? -     როგორა ხარ?

ჩუშსტურაები -  ჩუსტები

მეტაა -       ძალიან

ინგილოური

 ავან-ჩავანი         ადამიანი, რომელიც წვეულების დროს ყველაზე უფრო აქტიურია

აიბი         ადამიანის უარყოფითი თვისება, რაიმე ნაკლი

აიმაზე            იმიტომ

აკაფსა           აკუწვა (ნაწილ-ნაწილ) "შენ ცულით მეზერიაკაფსა"

აკლანზა          დამკლავება

ალატი            წვრილი, სწორი და გრძელი ჯოხი

ამოქაქანება           სულის მოთქმა, დასვენება

ასტარი             საბნის სარჩული

ატკრეცა          ცხელ თორნეში ჩაკვრისთანავე პირის დაწვა

აქთონ           იმდენი 

აყარი             სხვენი

აყრაპი            ნიანგი

აშლარკა         უხეიროდ ჯდომა ან წოლა

ახლე       ახლოს

ბანგურა           ბანჯგვლიანი

ბიბილა               ყვავილი

ბითოვ             მთლიანი

ბოღრიალი -       ხმამაღლა ყვირილი

ბრაცუნი    - უშნოდ, უაზროდ ხტომა (ადგილზე)

ბუზანი -    მუშტი

გამათება    - გაკვირვება

გამარგლა -          გათოხნა

გასივება    - ბავშვის სათუთად აღზრდა

გასუსმატება -     ძალიან მონდომება რაიმის

გაფი -        საუბარი

გაფხრეწვა -        ხმაურით რაიმის გახევა

გაჩქერიბა -         გამეტება

გიმგა -       სალაყბო დასაჯდომი ადგილი ქუჩაში

გრილო -    ჩრდილი

გუჟი -        ძალა

დაბაჟღანა -         დაბალი, ქონდრის კაცი

დამრუშკული    - შუბლშეკრული, გაბრაზებული

დაფარაღათება - დამშვიდება

დაფორება -        დაობება

დაყუჟღნა -         გადახვევნა , ჩახუტება

დაწყობა -შერიგება

დახრა -      ხის დაბერტყვა (მაგ. კაკლის)

ზინზილა -         ჩხუბი (აყალ-მაყალი)

თალამი -   ხაჩაკლით ან ფიწლით ერთ ჯერზე აღებული ბალახი

თოხმახი    ხის  - ჩაქუჩი

თუნგი -     სპილენძის წყლის ჭურჭელი

იმგირგლი -        ირგვლივ

კატარი -    ხელსახოცი ან ცხვირსახოცი

კაღო -        კავი

კაწი  ოდნავ- გაჩხაპნული

კედი -        ძაფი

კოლა -       მაგიერ

კურტი -     კრუხი

კუჭულა     - წყლის საზიდი ჭურჭელი

კუჰკუ -      გუგული

ლალუ -     ბავშვის საძილე

ლაღლაღი -         არასერიოზული საუბარი

ლინგი -     კეტი

მაღარა -     კოჭზე დახვეული ძაფი

მახმური    - ხავერდი

ნაბათი -    რიგი

ნაგახტან    - უცბათ

ნაკენჭალი -        მარცვალგამოცლილი სიმინდის ტარო

ნაწეკი -      დამტვრეული ბრინჯი/ხორბალი და ა.შ

პიიწა -       ცოტა

საიქი -       თითქმის

საჰყიზი - კევი

ტატიკელა -        ბავშვის ფეხის ასადგმელი მოწყობილობა

ტატრაყუნა -       შიშველი

ქოფუქი - ქაფი

ღარღატი   - ჭუჭრუტანა

ღაჭო - ხაჭო

ყავარი -     ლერწამი

ყასტიბეი   - განზრახ

ყინწიპი - ჭურჭლის ყელი

ყუჟური - კუთხე

შიპრობა    - ცეკვა

ჩალღუ -    ცელი

ჩარა  ს - აშუალება

ჩაღარღანა -         ხევზე გაკეთებული ცარიალა

ცრიხი -      ელამი

წუმპალი   -წვეთი

ჭურმაჭუხ -წვრილი ხილეული

ხრალი -     თუთის ხის რტო

ჯინჯირი   - ჯაჭვი

ჰემქთონა   - მაგდენი 

დიალექტის ნიმუშები ჩაწერილია ადგილობრივი მაცხოვრებლებისგან: 

ნინა კინდოლაური, 

ეკა ქააძე, 

ნინო ბაიაშვილი, 

ძილა წიკლაური, 

მარადი ახალაური, 

ბაბალე გოგოლაური, 

შალვა ფიროსმანაშვილი, 

ბერდია წიკლაური, 

თამარ ქეთელაური, 

მამუკა წიკლაური, 

ლევან წიკლაური, 

იორამ გონაშვილი,
ნათელა გომელაური,
მიხეილ ბახუტაშვილი,

თეონა ზედელაშვილი,
თამარ ლაპიაშვილი,
ნუნუ ცაკაშვილი,
იაგო ყოჩიაშვილი,
გიორგი ბენაშვილი,
მანანა სისაური,
ქეთევან წერეთელი,
ლალი მეხრიშვილი,
ნათელა თამაზაშვილი,
ვალიკო მანგოშვილი,
თემურ ხუციშვილი,
ლია ბენაშვილი...